Гибридті технологиялар.
 
Суды тұзсыздандырудың мембраналық әдістері – кері осмос және электродиализ қазіргі уақытта халық шаруашылығының әртүрлі салаларында кеңінен қолданылуда. Осы әдістердің әрқайсысы өздерінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне ие. Тұщытудың осы әдістерін бірге пайдалану ең соңында тазалау процесінің жоғары нәтижелерін алуға мүмкіндік береді.
Энергетикада суға қойылатын талаптар қолданылатын жабдыққа және оның жұмыс режиміне байланысты және жылу желілері үшін тұнбалар мен қаттылық тұздарын қарапайым жоюдан ЖЭС, АЭС үшін органикалық ластар мен ерітілген газдарды жоюмен толық тұзсыздандыруға дейін құбылады. Заманауи сумен жылытылатын жабдықты сенімді пайдалануды қамтамасыз ету үшін дұрыс су режимін қамтамасыз ету керек. Қазандық қондырғысының су режимі контур суы сапасының бақыланатын көрсеткіштерінің жиынтығымен және осы көрсеткіштердің нормативтік мәндерінің диапазондарымен анықталады. Нормаларды сақтау және қазандық қондырғысының сәйкес келетін дұрыс су режимін қамтамасыз ету үшін суды арнайы дайындау қажет.
Қазанның немесе жылу желісінің контурын толтыруға немесе үстемелеуге берудің алдында жалпы қаттылықты төмендету үшін натрий-катиондау қондырғыларын қолдану белгілі бір күрделі және пайдалану шығындарына, сонымен қатар қышқылды-сілтілік суағарлардың көп мөлшерінің бар болуына байланысты аталған аймақтың экологиялық жүйесіне түсетін жүктеменің ұлғаюына байланысты. 
Біз ары қарай электродеиондаумен судың кері осмосын қосатын «өте таза» суды алудың реагентсіз технологиясын ұсынамыз. Бірінші сатыда – кері осмосты қондырғы – тұзсыздандырылған су – пермеат, сапасы бойынша дистилденген суға (0,2 МОм) сәйкес келеді. Содан кейін пермеат тазалаудың екінші сатысына – электродеиондаушыға (тұзсыздандыру камераларындағы ион алмасу шайырлары бар электродиализ аппараты) түседі, онда алдын ала тұзсыздандырылған суды ақырғы тазалау жүргізіледі. Электродеиондау процесінде реагенттерді қолданусыз электр тоғының әсерімен бастапқы қалпына келтірумен иониттерде үздіксіз иондық алмасу жүргізіледі. Электродеиондаушыдан шығу кезінде тазартылған су 10-18 МОм үлестік электр қарсылығына ие болады.
«Өте таза» суды алудың үйлестірілген технологиясы биотехнологияда, микроэлектроникада, таза заттарды өндіруде қолданылуда, бірақ бұл процесті енгізудің негізгі саласы жылу энергетикасы болып табылады, онда реагентсіз технология бойынша толық тұзсыздандырылған суды алудың мол көлемде алу жоғары көрсеткіштерден басқа сұйық химиялық белсенді қалдықтар мөлшерінің едәуір қысқаруына байланысты едәуір әлеуметтік-экономикалық әсерге ие. 
     Ағынды суларды тазалаудың үйлесімді схемаларын қолдану суды қайтадан пайдалану деңгейін едәуір ұлғайтуға, ал кейбір жағдайларда – сумен кері қамтамасыз етумен ағын сусыз өндірісті жасауға мүмкіндік береді.
Біз ыстық мырыштау өндірісінің жуу суларын тазалаудың схемасын жасап шығардық және енгіздік. Ағын су реагентті өңдеуден кейін кері осмосты қондырғыға жіберіледі, алынған пермеат технологиялық циклге, ал ащы су – электродиализді аппаратқа – ол 20-дан 180 г/л дейінгі ерітіндіні ары қарай құрғақ тұзға дейін булау мүмкіндігімен қоюлатуға мүмкіндік беретін ағынсыз ащы су камералары бар концентраторға қайтарылады. Электродиализді аппарат-концентратордың диализаты бірінші деңгейдің кіретін жеріне (кері осмосты қондырғыға) қайтарылады. Судың қайтадан пайдалану деңгейі 95% құрайды. 
Электродиализ + кері осмос схемасы бойынша металлургиялық өндірістің ағын суларын тазалау технологиясы жасалынды. Реагентті тұнбалаудан кейін шамамен алғанда 30 г/л минералданған бастапқы су 120 г/л дейін электродиализді қондырғыда концентрацияланады, ащы су негізгі өндірістің қайтатын газдарымен жылумен булауға, ал 3-5 г/л қалдық тұздар бар диализат кері осмосты қондырғыға жіберіледі, онда ары қарай су айдынына төгілумен балық шаруашылығының нормаларына дейін тазаланады. Кері осмостың екінші деңгейіндегі ащы су (15-18 г/л) бірінші деңгейдің кіретін жеріне қайтарылады.
02r 01r
03r 04r
1 2 6